ระบบการบริหารจัดการที่กำกับขบวนการดำเนินงาน (การผลิต การบริการ) เพื่อให้เกิดความมั่นใจและรับรองได้ว่าผลและ/ผลลัพธ์ จากการดำเนินงานบรรลุเป้าหมายและจุดประสงค์ที่กำหนดไว้ นั่นหมายความว่า ประกันคุณภาพการศึกษาเพื่อ “สร้างความมั่นใจให้ผู้เกี่ยวข้อง (ผู้ปกครอง นักศึกษำ ประชาชนทั่วไป) ว่าผู้จบการศึกษาจะมีคุณภาพตามที่ต้องการ”
วัตถุประสงค์ในการประกันคุณภาพ
- เพื่อสร้าง ความพึงพอใจ (Satisfaction) และ ความมั่นใจ (Asssurance) ให้กับผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง (Stakeholders)
- เพื่อความอยู่รอด และการเติบโตอย่างยั่งยืน (Survival and Sustained Growth) ภายใต้สภาวะการแข่งขันที่กำลังทวีความรุนแรงกว่าที่เคยเกิดในอดีต
- เพื่อยกระดับ คุณภาพชีวิต (Quality of Life) ของบุคลากร
สร้างความเข้าใจ
การประกันคุณภาพการศึกษา ประกอบด้วย 2 ส่วนที่สำคัญ คือ การประกันคุณภาพภายใน และการประกันคุณภาพภายนอก โดยมีรายละเอียดดังนี้
การประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
มีสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) เป็นหน่วยงานที่กำกับดูแล และพัฒนาองค์ประกอบ ตัวบ่งชี้ และ เกณฑ์มาตรฐานคุณภาพ โดยคณะวิชาจะต้องดำเนินการประเมินคุณภาพการศึกษา ภายในเป็นประจำทุกปี
การประกันคุณภาพการศึกษาภายนอก
มีสำนักงานรับรองมาตรฐาน และประเมินคุณภาพการศึกษา (องค์การมหาชน) (สมศ.) เป็นหน่วยงานที่กำกับดูแล และพัฒนาตัวบ่งชี้คุณภาพ และจะดำเนินการประเมินคุณภาพการศึกษาทุกๆ 5 ปี
ความจำเป็น
- โลกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วผลกระทบต่อคุณภาพของคน
- ความหลากหลายในคุณภาพของสถานศึกษา การแขง่ขันกันสูงทั้งในประเทศและต่างประเทศ
- ความจำเป็นทจี่ะต้องสร้างองค์ความรู้ให้เป็นสากล เพื่อการยอมรับจากนานาชาติ
- สร้างความมั่นใจให้แก่สังคมว่า สามารถผลิตคนที่มีคุณภาพ
- เพื่อให้ข้อมูลแก่สาธารณะที่เป็นประโยชนแ์ก่ผู้เรียน ผู้จ้างงาน ผู้ปกครอง รัฐบาลและประชาชนทั่วไป
- ให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหง่ชาติ
ผู้ได้ประโยชน์
- นักศึกษา: เป็นคนดี มีคุณภาพ มีความรู้ มีงานทำมีเงินเดอืนตามเกณฑ์ มีความสุข
- ผู้ปกครอง: ไว้วางใจในสถาบันที่จะให้ลูกหลานเข้าศึกษา
- ผู้ประกอบการ/นายจ้าง: ได้บุคลากรที่ดี มีความรู้ ความสามารถตรงตามต้องการ กิจการประสบผลสำเร็จ ได้กำไร ได้รับการสนับสนุนทางวิชาการที่มีคุณภาพ ผู้ได้ประโยชน์จากการประกันคุณภาพ
- ประชาชน/สังคม/รัฐบาล: ได้ทรัพยากรบุคคลทมี่ีคุณภาพได้องค์ความรู้ จากงานวิจัยที่เป็นผลผลิตจากสถาบันการศึกษา
- ประชาชน/สังคม/รัฐบาล: ได้ชื่อเสียง ดำรงอยู่ได้
นักศึกษากับการประกันคุณภาพ
ทุกคนต้องเข้าใจในเรื่องคุณภาพในทิศทาง เดียวกันทั้งในเรื่องความจำเป็น ประเด็น เนื้อหา สาระ รวมทั้งเกณฑ์มาตรฐานในการประเมิน
ด้านคุณภาพบัณฑิตตามเกณฑ์
- การมีงานทำและการประกอบอาชีพอิสระภายใน 1 ปี
- บัณฑิตได้รับเงินเดือนตามเกณฑ์
- ได้รับความพึงพอใจจากนายจ้าง ผู้ประกอบการและผู้ใช้บัณฑิต
- การได้รับรางวัลหรือการประกาศเกียรติคุณยกย่องในด้านวิชาการวิชาชีพ คุณธรรม ฯลฯ ในระดับชาติหรือนานาชาติ
ด้านการเรียนการสอน
- ศึกษาหลักสูตรรายวิชาเพื่อวางแผนการเรียนที่มีคุณภาพ
- ศึกษารายละเอียดเกี่ยวกับคุณลักษณะบัณฑิตที่พึงประสงค์ของมหาวิทยาลัย / ของคณะหรือของภาควิชาตรวจสอบตนเองและ มีส่วนร่วมในการพัฒนาตนเอง
- ประเมินการสอนของอาจารย์ด้วยความจริงใจ ตรงตามความเป็น จริงเพื่อนำสู่การปรับปรุงและพัฒนาการเรียนการสอน
- ประเมินประสบการณ์ที่ได้รับเพื่อการพัฒนา
- ร่วมกิจกรรมที่ส่งเสริมการเรียนรู้ต่างๆ รวมทั้งกิจกรรมวิชาการ
ด้านกิจกรรมการพัฒนานักศึกษา
- สร้างองค์กรนักศึกษาที่เข้มแขง็ เพื่อดำเนินกิจกรรมอย่างเป็นระบบโดยมีการวางแผน (P) การดำเนินการ (D) การตรวจสอบ ( C) และการนำผลการตรวจสอบไปสู่การปรับปรุงและพัฒนา (A) อันจะนำไปสู่การพัฒนา คุณลักษณะบณัฑิตที่พงึประสงค์
- เข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ ขององค์การนักศึกษาตลอดจนชมรมต่างๆ จัดขึ้น
- เสนอความตอ้งการของตนเองเกี่ยวกับกิจกรรมนักศึกษาโดยความสุจริตใจ
- มีส่วนในการประเมินบริการต่าง ๆ ที่สถาบันจัดให้อย่างจริงใจ ตรงตาม ความเป็นจริง
ด้านการวิจัย
- ให้ความร่วมมือในการวิจัยของอาจารย์และของสถาบัน
- ร่วมสร้างผลงานและนวัตกรรมที่เกิดจากการเรียนรู้โดยใช้ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์
- ให้ข้อมูลเกี่ยวกับกิจกรรมการศึกษาวิจัยหรือการใช้กระบวนการวิจัยพัฒนาการเรียนรู้ของนักศึกษาจ
ด้านการบริการวิชาการ
- ดำเนินกิจกรรมชมรมทางด้านวิชาการและเผยแพร่บริการวิชาการแก่ชุมชน
- ร่วมกิจกรรมบริการวิชาการของสถาบัน
- พัฒนาความรู้ความสามารถของตนเองจากการเรียนรู้เพื่อนำไปสู่การให้บริการแก่ชุมชน
ด้านการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม
- ดำรงตนไว้ซึ่งวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีงาม
- ร่วมกิจกรรมและเผยแพร่วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณีอันดีงามของคณะ มหาวิทยาลัยและสังคม
- แนะนำตักเตือนเพื่อนร่วมสถาบันในอันที่จะส่งเสริมวัฒนธรรมอันดีงาม
ด้านการประกันคุณภาพภายใน
- รวมกลุ่มกันจัดตั้งองค์กร ชมรมนักศึกษาเพื่อสร้างเครือข่ายในการร่วม ติดตาม รับรู้การดำเนินงานประกันคุณภาพและสร้างโอกาสในการแลกเปลี่ยนประสบการณ์การเรียนรู้ เพิ่มพูนความรู้เกี่ยวกับการประกันคุณภาพ
- ส่งเสริมและสนับสนุนการประกันคุณภาพของคณะและมหาวิทยาลัยเพื่อความเข้มแข็งเชิงคุณภาพของสถาบัน อันจะนำมาซึ่งประโยชนต์่อนักศึกษา อย่างแท้จริง
- นำระบบประกันคุณภาพ “PDCA” ไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนาการเรียนรู้ หรือ การผลติผลงาน นวัตกรรมการเรียนรู้ของตนเอง
จุดเริ่มต้น
ทักษะที่จำเป็นสำหรับนักศึกษาในการดำเนินการประกันคุณภาพการศึกษา
ทักษะสำคัญและจำเป็นสำหรับการดำเนินการด้านประกันคุณภาพการศึกษาของ นักศึกษา ได้แก่ กระบวนการ PDCA ซึ่งได้รับการเผยแพร่ให้เป็นที่รู้จักกันอย่าง แพร่หลาย ตั้งแต่ช่วงทศวรรษที่ 1950 โดยศาสตราจารย์ ดับบลิว เอ็ดวาร์ด เดมมิ่ง (W.Edwards Deming) ผู้เชี่ยวชาญด้านการบริหารคุณภาพ ทำให้กระบวนการ PDCA ได้รับการเรียกชื่ออีกอย่างหนึ่งว่า “วงจรเดมมิ่ง”
กระบวนการ PDCA นี้ นอกจากจะใช้สำหรับการจัดกิจกรรมนักศึกษาแล้วยัง สามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน และใช้กับการทำงานในอนาคตภายหลังจากนักศึกษา สำเร็จการศึกษา เพื่อพัฒนาชีวิตและการทำงานให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้นได้
กระบวนการ PDCA ประกอบด้วยหลักการสำคัญ 4 ประการ ได้แก่
- P คือ การวางแผน (Plan)
- D คือ การลงมือปฏิบัติ (Do)
- C คือ การตรวจสอบผลการปฏิบัติงาน (Check)
- A คือ การปรับปรุงแก้ไข / พัฒนา (Act)
นักศึกษานั้น นับเป็นผู้ที่ได้รับประโยชน์โดยตรงจากระบบการประกันคุณภาพการศึกษา เพราะหากระบบดำเนินกำรของสถาบันการศึกษามีประสิทธิภาพมากขึ้นเท่าไร นักศึกษาซึ่งเป็นผู้รับบริการด้านการศึกษา ก็จะได้รับประโยชน์มากขึ้นเท่ำนั้น นอกจากนี้ หำกผลการประเมินคุณภาพกำรศึกษาของ สถาบันการศึกษาอยู่ในระดับสูงมากเท่าไร บริษัท องค์กร และหน่วยงานภายนอก ก็จะให้การยอมรับมากขึ้นเช่นกัน บทบาทของนักศึกษากับการประกันคุณภาพการศึกษา
นักศึกษาถือเป็นหัวใจสำคัญในการดำเนินงานตามภารกิจหลักของมหาวิทยาลัย 4 ประการ คือ
- การจัดการเรียนการสอน
- การวิจัย
- การบริการทางวิชาการแก่สังคม
- การทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม
ซึ่งการดำเนินงานของมหาวิทยาลัยส่งผลโดยตรงต่อนักศึกษา ดังนั้นนักศึกษาจึงควรมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมและสนับสนุนให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด โดยสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) ได้แนะนำบทบาทนักศึกษาที่มีต่อการประกันคุณภาพการศึกษา ดังนี้
- บทบาทในการให้ความร่วมมือให้ข้อมูลเพื่อนำไปใช้ในการดำเนินงานประกัน คุณภาพการศึกษาด้วยการให้ข้อมูลที่ตรงไปตรงมาให้ข้อเท็จจริงมากที่สุด เพื่อให้ ข้อมูลความคิดเห็นของนักศึกษาเป็นข้อมูลที่เชื่อถือได้เป็นประโยชน์ในการ นำมาใช้ในการพัฒนาการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัยต่อไป
- บทบาทในการรับรู้ ติดตาม และให้ข้อเสนอแนะหรือให้ข้อมูลย้อนกลับเกี่ยวกับ ระบบการประกันคุณภาพของมหาวิทยาลัย เป็นส่วนที่นักศึกษาพิจารณาแล้วเห็นว่าข้อมูลดังกล่าวจะก่อให้เกิดประโยชน์หรือเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพในการ พัฒนาระบบการประเมินในฐานะผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียต่อการจัดการศึกษาของ มหาวิทยาลัย บทบาทของนักศึกษากับการประกันคุณภาพการศึกษา
- บทบาทในการศึกษา ติดตาม กำกับว่าข้อมูลที่ให้ไปมีการนำไปปรับปรุงหรือใช้ประโยชน์ จากการประเมินหรือไม่อย่างไร โดยติดตามผลการดำเนินงานประกันคุณภาพของ มหาวิทยาลัยทั้งในภาพรวมและในส่วนองค์ประกอบที่เกี่ยวข้อง และมีผลต่อนักศึกษา โดยตรง เช่น องค์ประกอบด้านการเรียนการสอน องค์ประกอบด้านกิจกรรมพัฒนานักศึกษา องค์ประกอบด้านการบริการทางวิชาการแก่สังคม องค์ประกอบด้านการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม หรือองค์ประกอบด้านระบบและกลไกการประกันคุณภาพ นักศึกษาควรศึกษาว่าทางมหาวิทยาลัย ได้ดำเนินการตามองค์ประกอบเหล่านั้น อย่างไร มีจุดแข็งที่ต้องเสริมจุดอ่อน ที่ควรแก้ไขในด้านใดบ้าง มีกระบวนการใดที่เป็นแนว ปฏิบัติที่ดีที่ดำเนินการแล้วส่งผลให้คุณภาพการจัดการศึกษาดีขึ้น ซึ่งจะมีผลโดยตรงต่อ คุณภาพของบัณฑิต
-
บทบาทในการสนับสนุนให้ระบบการประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัยดำเนิน ไปได้ โดยนักศึกษาสามารถแสดงบทบาทในการส่งเสริมมหาวิทยาลัยได้หลายรูปแบบ อาทิ
ดำเนินกิจกรรมชมรมทางด้านวิชาการและเผยแพร่บริการวิชาการแก่ชุมชน ร่วมกิจกรรมบริการวิชาการของสถาบัน พัฒนาความรู้ความสามารถของตนเองจากการเรียนรู้เพื่อนำไปสู่การให้บริการแก่ชุมชน -
บทบาทในการนำความรู้และทักษะด้านการประกันคุณภาพ ไปใช้ประโยชน์ ในการพัฒนาตนเองพัฒนางานกิจกรรมนกัศึกษา เข้าสู่เกณฑ์มาตรฐานกิจการ นักศึกษา พ.ศ. 2541 มีการกำกับ ตดิตามและประเมินคุณภาพ การดำเนินงาน กิจกรรมของนักศึกษา โดยอย่างน้อยต้องดำเนินการ 5 ประเภท คือ
- กิจกรรมวิชาการ
- กิจกรรมกีฬาและการส่งเสริมสุขภาพ
- กิจกรรมบำเพ็ญประโยชน์หรือรักษาสิ่งแวดล้อม
- กิจกรรมนนัทนาการ
- กิจกรรมส่งเสริม ศิลปวัฒนธรรม
นอกจากนี้ ยังมีกิจกรรมตามนโยบายสถานศึกษา 3 ดี (3D) ของ รัฐบาล ซึ่งกำหนดกิจกรรมเอาไว้ 3 ประเภท ได้แก่
- กิจกรรมด้านการส่งเสริมประชาธิปไตย (DEMOCRACY)
- กิจกรรมด้านคุณธรรม จริยธรรม (DECENCY)
- กิจกรรมด้านการสร้างภมูิคุ้มกันภัยจากยาเสพติด (DRUG- FREE)
หมายเหตุ
ทั้งนี้ นักศึกษาสามารถที่จะนำกิจกรรมทั้ง 3 ข้อ ตามนโยบายของสถานศึกษา 3 ดี บูรณาการหรือผสมผสานเข้ากับการจัดกิจกรรม 5 ประเภท ตามระบบประกันคุณภาพการศึกษาได้ด้วย
การจัดกิจกรรมของนักศึกษาทุกกิจกรรมต้องจัดทำข้อเสนอโครงการให้ผู้รับผิดชอบ อนุมัติ (อาจารย์ที่ปรึกษา ฝ่ายกิจการนักศึกษาของคณะวิชา หรือกองกิจการนักศึกษาของ มหาวิทยาลัย) โดยในโครงการควรมีคำอธิบายเกี่ยวกับระบบประกันคุณภาพที่ใช้ในการจัด กิจกรรม ประกอบด้วยสาระสำคัญ ได้แก่
- วัตถุประสงค์ของกิจกรรม
- ตัวบ่งชี้ความสำเร็จของกิจกรรมที่จัด
- ลักษณะของกิจกรรม
- กลุ่มเป้าหมาย
- วิธีการประเมินผลความสำเร็จของการจัดกิจกรรม
ทั้งนี้ เมื่อมีการดำเนินโครงการ/กิจกรรมเสร็จสิ้นแล้วต้องมีการติดตามประเมินผลการ ดำเนินงานของกิจกรรม และนำผลการประเมินโครงการ / กิจกรรมที่ได้ดำเนินการไปก่อน หน้านี้มาใช้ประกอบการจัดทำโครงการ / กิจกรรมใหม่
อาจารย์ ดร.เอกธิป สุขวารี
- ผู้ช่วยอธิการบดีฝ่ายวิจัยและบริการธุรกิจ
7 มิถุนายน 2559
