ระบบการบริหารจัดการที่กำกับขบวนการดำเนินงาน (การผลิต การบริการ) เพื่อให้เกิดความมั่นใจและรับรองได้ว่าผลและ/ผลลัพธ์ จากการดำเนินงานบรรลุเป้าหมายและจุดประสงค์ที่กำหนดไว้ นั่นหมายความว่า ประกันคุณภาพการศึกษาเพื่อ “สร้างความมั่นใจให้ผู้เกี่ยวข้อง (ผู้ปกครอง นักศึกษำ ประชาชนทั่วไป) ว่าผู้จบการศึกษาจะมีคุณภาพตามที่ต้องการ”
การประกันคุณภาพการศึกษา ประกอบด้วย 2 ส่วนที่สำคัญ คือ การประกันคุณภาพภายใน และการประกันคุณภาพภายนอก โดยมีรายละเอียดดังนี้
มีสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) เป็นหน่วยงานที่กำกับดูแล และพัฒนาองค์ประกอบ ตัวบ่งชี้ และ เกณฑ์มาตรฐานคุณภาพ โดยคณะวิชาจะต้องดำเนินการประเมินคุณภาพการศึกษา ภายในเป็นประจำทุกปี
มีสำนักงานรับรองมาตรฐาน และประเมินคุณภาพการศึกษา (องค์การมหาชน) (สมศ.) เป็นหน่วยงานที่กำกับดูแล และพัฒนาตัวบ่งชี้คุณภาพ และจะดำเนินการประเมินคุณภาพการศึกษาทุกๆ 5 ปี
ทุกคนต้องเข้าใจในเรื่องคุณภาพในทิศทาง เดียวกันทั้งในเรื่องความจำเป็น ประเด็น เนื้อหา สาระ รวมทั้งเกณฑ์มาตรฐานในการประเมิน
ทักษะที่จำเป็นสำหรับนักศึกษาในการดำเนินการประกันคุณภาพการศึกษา
ทักษะสำคัญและจำเป็นสำหรับการดำเนินการด้านประกันคุณภาพการศึกษาของ นักศึกษา ได้แก่ กระบวนการ PDCA ซึ่งได้รับการเผยแพร่ให้เป็นที่รู้จักกันอย่าง แพร่หลาย ตั้งแต่ช่วงทศวรรษที่ 1950 โดยศาสตราจารย์ ดับบลิว เอ็ดวาร์ด เดมมิ่ง (W.Edwards Deming) ผู้เชี่ยวชาญด้านการบริหารคุณภาพ ทำให้กระบวนการ PDCA ได้รับการเรียกชื่ออีกอย่างหนึ่งว่า “วงจรเดมมิ่ง”
กระบวนการ PDCA นี้ นอกจากจะใช้สำหรับการจัดกิจกรรมนักศึกษาแล้วยัง สามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน และใช้กับการทำงานในอนาคตภายหลังจากนักศึกษา สำเร็จการศึกษา เพื่อพัฒนาชีวิตและการทำงานให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้นได้
กระบวนการ PDCA ประกอบด้วยหลักการสำคัญ 4 ประการ ได้แก่
การวางแผนเป็นขั้นตอนเริ่มต้นในการดำเนินกิจกรรม/โครงการ ต่าง ๆ และนับเป็นขั้นตอนที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากหากการวางแผนเกิดความผิดพลาดแล้วการดำเนินการในขั้นตอนต่อไป ก็จะเกิดความยากลำบากและก่อให้เกิดความเสียหาย
สิ่งสำคัญที่ต้องพิจารณาในการดำเนินการวางแผน ได้แก่
ลงมือปฏิบัติตามกิจกรรม / โครงการที่กำหนดเอาไว้ โดยต้องคำนึงถึงประเด็นต่างๆ ดังนี้
เป็นการตรวจสอบความก้าวหน้าของการดำเนินกิจกรรม/โครงการ รวมทั้งประเมินผลความสำเร็จของการปฏิบัติงานตามแผนงาน กิจกรรม/โครงการ ที่กำหนดเอาไว้ เพื่อตรวจสอบว่างานตรงไปตามเป้าหมายที่กำหนดไว้หรือไม่ และตรวจสอบว่าเกิดปัญหาหรืออุปสรรค หรือมีแนวทางการดำเนินงานที่ดี อย่างไรบ้าง
ขั้นตอนสุดท้ายของกระบวนการ PDCA และเป็นการก่อกำเนิดขึ้นตอนแรก คือการวางแผนการดำเนินกิจกรรม / โครงการในครั้งต่อไป โดยนำผลจากการตรวจสอบหรือประเมินผลการปฏิบัติงานตาม กิจกรรม/โครงการ มาพิจารณาว่ามีปัญหาและอุปสรรคตรงจุดใดของ การดำเนินการบ้าง เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาเดิม ในการจัดทำกิจกรรม/ โครงการในครั้งต่อไป
นักศึกษานั้น นับเป็นผู้ที่ได้รับประโยชน์โดยตรงจากระบบการประกันคุณภาพการศึกษา เพราะหากระบบดำเนินกำรของสถาบันการศึกษามีประสิทธิภาพมากขึ้นเท่าไร นักศึกษาซึ่งเป็นผู้รับบริการด้านการศึกษา ก็จะได้รับประโยชน์มากขึ้นเท่ำนั้น นอกจากนี้ หำกผลการประเมินคุณภาพกำรศึกษาของ สถาบันการศึกษาอยู่ในระดับสูงมากเท่าไร บริษัท องค์กร และหน่วยงานภายนอก ก็จะให้การยอมรับมากขึ้นเช่นกัน
นักศึกษาถือเป็นหัวใจสำคัญในการดำเนินงานตามภารกิจหลักของมหาวิทยาลัย 4 ประการ คือ
ซึ่งการดำเนินงานของมหาวิทยาลัยส่งผลโดยตรงต่อนักศึกษา ดังนั้นนักศึกษาจึงควรมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมและสนับสนุนให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด โดยสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) ได้แนะนำบทบาทนักศึกษาที่มีต่อการประกันคุณภาพการศึกษา ดังนี้
นอกจากนี้ ยังมีกิจกรรมตามนโยบายสถานศึกษา 3 ดี (3D) ของ รัฐบาล ซึ่งกำหนดกิจกรรมเอาไว้ 3 ประเภท ได้แก่
หมายเหตุ ทั้งนี้ นักศึกษาสามารถที่จะนำกิจกรรมทั้ง 3 ข้อ ตามนโยบายของสถานศึกษา 3 ดี บูรณาการหรือผสมผสานเข้ากับการจัดกิจกรรม 5 ประเภท ตามระบบประกันคุณภาพการศึกษาได้ด้วย
การจัดกิจกรรมของนักศึกษาทุกกิจกรรมต้องจัดทำข้อเสนอโครงการให้ผู้รับผิดชอบ อนุมัติ (อาจารย์ที่ปรึกษา ฝ่ายกิจการนักศึกษาของคณะวิชา หรือกองกิจการนักศึกษาของ มหาวิทยาลัย) โดยในโครงการควรมีคำอธิบายเกี่ยวกับระบบประกันคุณภาพที่ใช้ในการจัด กิจกรรม ประกอบด้วยสาระสำคัญ ได้แก่
ทั้งนี้ เมื่อมีการดำเนินโครงการ/กิจกรรมเสร็จสิ้นแล้วต้องมีการติดตามประเมินผลการ ดำเนินงานของกิจกรรม และนำผลการประเมินโครงการ / กิจกรรมที่ได้ดำเนินการไปก่อน หน้านี้มาใช้ประกอบการจัดทำโครงการ / กิจกรรมใหม่